سرود ملی ایران
سرود ملی ایران سرود ملی رسمی دولت ایران و یکی از نمادهای ملی ایران است که در مراسم رسمی، یادبودهای ملی، مسابقات ورزشی و دیگر مناسبتهای ملی اجرا یا پخش میشود. سرود ملی ایران دارای دو بخش شعر و موسیقی است.
کشور ایران در طول تاریخ معاصر خود، ۴ سرود ملی داشتهاست. نخستین سرود ملی در دوره ناصرالدین شاه قاجار توسط موسیقیدانی فرانسوی برای شعری فارسی تصنیف شد. در دوران محمدرضا شاه پهلوی، سرود ملی ایران «سرود شاهنشاهی ایران» نام داشت. در دوران پس انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷، سرود ملی جمهوری اسلامی ایران دو بار تغییر داده شده است.
سرود «ای ایران»
سرود «ای ایران» هرگز سرود رسمی هیچ یک از دولتهای ایران نبوده است، میتوان آن را سرودی میهنی صرف نظر از نوع حکومت در ایران دانست؛ اما از این سرود در نخستین سالهای پس از انقلاب۵۷ و تا پیش از گردآوری نخستین سرود ملی جمهوری اسلامی، بهعنوان سرود ملی استفاده میشده است.
در سالهای اخیر استفاده از این سرود بجای سرود رسمی جمهوری اسلامی، واکنش منفی برخی دولتمردان را برانگیخت. همچنین در برخی میادین ورزشی نیز از این سرود بجای سرود رسمی ایران استفاده شده است.
هواداران محمود احمدی نژاد با قرار دادن شعری در سرود در مدح وی، از آن در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ استفاده کردند که اعتراضات برخی مخالفان را برانگیخت.
سرود جمهوری اسلامی ایران
شعر سرود جمهوری اسلامی ایران که مدت زمان اجرای آن ۵۹ ثانیه است:
سَر زَد از اُفُق
مِهرِ خاوران
فروغِ دیدهٔ حق باوران
بهمن، فَرِّ ایمانِ ماست
پیامت ای امام
«استقلال، آزادی»
نقشِ جانِ ماست
شهیدان، پیچیده در گوش زمانْ فریادتان
پاینده مانی و جاودان
جمهوری اسلامی ایران
نخستین سرود جمهوری اسلامی ایران
پس از انقلاب و پیش از سال ۱۳۷۱، آهنگ سرود جمهوری اسلامی ایران براساس شعری از ابوالقاسم حالت تصنیف شدهبود. این سرود که «پاینده بادا ایران» نام دارد آهنگ ساخته شده برای این سرود شباهت بسیار زیادی به سرود شاهنشاهی داشت. متن سرود:
شُد جمهوری اسلامی به پا
که هم دین دهد هم دنیا به ما
از انقلاب ایران دِگر
کاخ ستم گشته زیر و زِبَر
تصویر آیندهٔ ما،
نقش مراد ماست
نیروی پایندهٔ ما،
ایمان و اتحاد ماست
یاریگر ما دست خداست
ما را در این نبرد او رهنماست
در سایهٔ قرآن جاودان
پاینده بادا ایران
—
آزادی چو گل ها در خاک ما
شکفته شد از خون پاک ما
ایران فرستد با این سرود
رزمندگان وطن را درود
آیین جمهوری ما
پشت و پناه ماست
سود سلحشوری ما
آزادی و رفاه ماست
شام سپاه سختی گذشت
خورشید بخت ما تابنده گشت
در سایهٔ قرآن جاودان
پاینده بادا ایران
سرود شاهنشاهی ایران
سرود شاهنشاهی ایران، نام سرود رسمی ایران در دوران زمامداری محمدرضا شاه پهلوی و تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بودهاست.
شاهنشه ما زنده بادا
پاید کشور به فَرَّش جاودان
کز پهلوی شد ملک ایران
صد ره بهتر ز عهد باستان
از دشمنان بودی پریشان
در سایهاش آسوده ایران
ایرانیان پیوسته شادان
همواره یزدان
بوَد او را نگهبان
ایران
نخستین سرود ملی ایران
نخستین سرود ملی ایران مربوط به دوره قاجار است که موسیقی آن توسط موسیو لومر، موسیقیدان نظامی فرانسوی اعزامی به ایران در دوره قاجار، تصنیف شده است. این سرود در اصل برای پیانو نوشته شد و یک بار هنگام ورود مظفرالدین شاه قاجار و در حضور وی در پاریس اجرا گردید. اجرای آن توسط ارکستر ملل نخستین اجرای رسمی و ارکسترال آن است که به پیشنهاد رهبر کنونی ارکستر، یعنی پیمان سلطانی، ترانهای برای آن توسط بیژن ترقی سروده شد و با اصلاحاتی در هارمونی و افزودن بخشهای تازه به آن توسط سیاوش بیضایی برای ارکستر نیز تنظیم و به همراه خواننده اجرا گردید. از این سرود اجرای تازهتری نیز موجود است که با تغییرات اندکی در شعر همراه است.
نام جاویدِ وطن صبح امیدِ وطن
جلوه کن در آسمان همچو مهر جاودان
وطن ای هستی من شور و سرمستی من
جلوه کن در آسمان همچو مهر جاودان
بشنو سوز سخنم که "همآواز" (اجرای دوم: هوادار) تو منم
همهٔ جان و تنم وطنم وطنم وطنم وطنم
بشنو سوز سخنم که نواگر این چمنم
همهٔ جان و تنم وطنم وطنم وطنم وطنم
همه با یک نام و نشان به تفاوت هر رنگ و زبان
همه با یک نام و نشان به تفاوت هر رنگ و زبان
همه شاد و خوش و نغمهزنان ز صلابت ایران جوان
"زصلابت ایران جوان ( اجرای دوم: زاصالت ایران کهن ) زصلابت ایران جوان
در اجرای دوم این بیتها دوباره خوانده میشوند:
نام جاویدِ وطن صبح امیدِ وطن
جلوه کن در آسمان همچو مهر جاودان
بشنو سوز سخنم که همآواز تو منم
همهٔ جان و تنم وطنم وطنم وطنم وطنم
همه با یک نام و نشان به تفاوت هر رنگ و زبان
همه با یک نام و نشان به تفاوت هر رنگ و زبان
همه شاد و خوش و نغمهزنان ز صلابت ایران جوان
ز اصالت ایران کهن ز صلابت ایران جوان
بشنو سوز سخنم که نواگر این چمنم
همهٔ جان و تنم وطنم وطنم وطنم وطنم